Những người không nên uống sữa hạt? Nhược điểm và tác hại

Mặc dù sữa hạt được biết đến với nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng không phải ai cũng phù hợp để sử dụng. Vậy những ai không nên uống sữa hạt? Để giải đáp thắc mắc này, bác sĩ Phan Thanh Dần đã có những chia sẻ chi tiết về những người không nên uống sữa hạt, cùng những lưu ý về nhược điểm (tác hại) của sữa hạt trong bài viết dưới đây. Cùng tham khảo để có thêm thông tin hữu ích khi sử dụng sữa hạt cho hiệu quả tối ưu, đồng thời tránh những ảnh hưởng không mong muốn có thể xảy ra, bạn nhé!

1 Sữa hạt - Nguồn dinh dưỡng tốt cho sức khỏe

Sữa hạt là một loại thức uống có nguồn gốc từ thực vật, được chế biến từ nhiều loại hạt khác nhau như hạt ngũ cốc (vừng, gạo, ngô, yến mạch), các loại đậu (đậu tương, đậu xanh, đậu đỏ) và các loại hạt dinh dưỡng giàu chất béo như mắc ca, óc chó, hạnh nhân, hạt điều,... Không chỉ sở hữu hương vị thơm ngon, sữa hạt còn giàu dưỡng chất, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Dựa trên thành phần dinh dưỡng, sữa hạt được chia thành hai nhóm chính, bao gồm:

• Sữa hạt giàu chất béo và đạm, thường được làm từ các loại hạt có hàm lượng dinh dưỡng cao như hạnh nhân, óc chó và các loại đậu,... Nhóm này cung cấp năng lượng dồi dào, đặc biệt tốt cho tim mạch và não bộ. 
• Sữa hạt ngũ cốc được chế biến từ các nguyên liệu như yến mạch, gạo lứt, khoai lang, ngô,... Loại sữa này giàu chất xơ, vitamin và tinh bột chậm, giúp hỗ trợ tiêu hóa, tạo cảm giác no lâu và duy trì năng lượng ổn định.

Sữa hạt cung cấp dinh dưỡng tốt cho sức khỏe

2 Nhược điểm (tác hại) của sữa hạt

Mặc dù là nguồn dinh dưỡng tốt cho sức khỏe, việc sử dụng sữa hạt vẫn có thể tiềm ẩn một số nhược điểm (tác hại) bao gồm:

Chứa chất đạm thực vật không hoàn chỉnh

Mặc dù các loại hạt giàu protein, nhưng đạm thực vật thường không chứa đầy đủ các axit amin thiết yếu (essential amino acids) mà cơ thể không thể tự tổng hợp được. Điều này khiến cho việc tổng hợp protein trong cơ thể bị hạn chế, ảnh hưởng đến quá trình phát triển cơ bắp, tăng trưởng và phục hồi, đặc biệt là ở trẻ em và thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển.

Thiếu vitamin B12

Giống như nhiều thực phẩm có nguồn gốc thực vật, sữa hạt nguyên chất không chứa vitamin B12, một loại vitamin rất cần thiết cho quá trình tạo máu và tổng hợp hemoglobin. Nếu chỉ uống sữa hạt mà không bổ sung thêm B12 từ các nguồn khác (như thịt, trứng, sữa bò hoặc viên bổ sung), người dùng có nguy cơ bị thiếu máu nhược sắc.

Nhược điểm của sữa hạt là thiếu vitamin B12

Chứa axit phytic làm giảm hấp thu khoáng chất

Tác hại của sữa hạt là chứa axit phytic, một chất có khả năng gắn kết với các khoáng chất như canxi, sắt, kẽm và làm giảm khả năng hấp thu các chất này vào cơ thể. Điều này đặc biệt đáng lưu ý ở trẻ nhỏ nếu uống nhiều sữa hạt mà không có chế độ ăn bổ sung hợp lý, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu dinh dưỡng, còi xương hoặc chậm phát triển thể chất.

Không phù hợp với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Một nhược điểm của sữa hạt khác là không thể thay thế sữa mẹ hay sữa công thức trong khẩu phần ăn của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Lý do là vì sữa hạt thiếu nhiều dưỡng chất đặc biệt quan trọng cho sự phát triển trí não, xương và hệ miễn dịch của trẻ như DHA, taurine, choline, kẽm và vitamin B12. Việc cho trẻ dùng sữa hạt làm nguồn sữa chính có thể dẫn đến rối loạn phát triển và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Gây dị ứng ở một số người

Một số loại hạt như hạnh nhân, óc chó, hạt điều... có thể gây dị ứng cho những người có cơ địa nhạy cảm. Các phản ứng dị ứng có thể biểu hiện nhẹ như mẩn đỏ, ngứa ngáy hoặc nghiêm trọng hơn như khó thở, nổi mề đay, thậm chí sốc phản vệ. Do đó, khi dùng sữa hạt lần đầu, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, cần theo dõi kỹ phản ứng của cơ thể. Nếu xuất hiện bất cứ biểu hiện bất thường nào cần ngưng sử dụng và tham khảo tư vấn của bác sĩ.

Tác hại của sữa hạt là gây dị ứng ở một số người

Rủi ro từ các sản phẩm đóng hộp có phụ gia

Nhiều loại sữa hạt đóng hộp trên thị trường có thể chứa đường tinh luyện, chất bảo quản, hương liệu và các phụ gia khác để tăng mùi vị hoặc kéo dài thời gian bảo quản. Nếu sử dụng lâu dài, những thành phần này có thể làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, hoặc gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe tiêu hóa. Do đó, người dùng nên đọc kỹ nhãn thành phần khi mua hoặc ưu tiên tự làm sữa hạt tại nhà để kiểm soát chất lượng.

Có thể gây rối loạn tiêu hóa nếu dùng quá mức

Do sữa hạt chứa nhiều chất xơ và chất béo thực vật, việc tiêu thụ quá nhiều trong thời gian ngắn có thể gây ra các vấn đề như đầy bụng, khó tiêu hoặc tiêu chảy nhẹ, đặc biệt là với những người có hệ tiêu hóa yếu hoặc trẻ nhỏ. 

3 Những người không nên uống sữa hạt

Người bị dị ứng với các loại hạt

Một số người có thể gặp phải dị ứng với các loại hạt thường dùng để làm sữa hạt như đậu nành, hạnh nhân hay óc chó. Các biểu hiện dị ứng có thể xuất hiện ngay sau khi sử dụng, bao gồm ngứa ngáy, nổi mề đay, sưng môi, sưng mặt, khó thở. Trong một số trường hợp nghiêm trọng hơn, người dị ứng có thể bị sốc phản vệ, một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Do đó, những người có tiền sử dị ứng thực phẩm, cần hết sức thận trọng và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng sữa hạt.

Người bị dị ứng với các loại hạt không nên uống sữa hạt

Người đang gặp vấn đề về tiêu hóa

Người đang gặp các vấn đề về tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, viêm loét đại tràng hay bệnh Crohn là những người không nên uống sữa hạt. Do chứa hàm lượng chất xơ khá cao, sữa hạt có thể gây đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu hoặc đau bụng ở những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm. 

Bên cạnh đó, một số sản phẩm sữa hạt trên thị trường có thể được thêm đường để tăng vị ngọt, điều này có thể khiến tình trạng tiêu chảy trở nên nghiêm trọng hơn ở những người có hệ tiêu hóa yếu. 

Người bệnh thận không nên uống sữa hạt

Người mắc bệnh thận cần đặc biệt chú ý đến hàm lượng kali và phốt pho trong chế độ ăn uống hằng ngày, bởi đây là hai khoáng chất có thể gây áp lực lên chức năng lọc thải của thận. Một số loại sữa hạt phổ biến như sữa hạt hạnh nhân hay sữa hạt óc chó thường chứa lượng kali và phốt pho khá cao. Việc tiêu thụ những loại sữa này mà không kiểm soát có thể khiến tình trạng bệnh thận tiến triển nặng hơn. 

Do đó, người bệnh thận nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi uống sữa hạt và ưu tiên lựa chọn những sản phẩm có hàm lượng kali, phốt pho thấp nhằm tránh ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.

Người bệnh thận không nên uống sữa hạt

Người mắc bệnh gout

Người mắc bệnh gout nằm trong danh sách những người không nên uống sữa hạt, do một số loại sữa hạt chứa hàm lượng purine khá cao, đây là chất có thể làm tăng nồng độ axit uric trong máu, từ đó kích thích các cơn gout tái phát. 

Việc uống sữa hạt thường xuyên hoặc với liều lượng lớn có thể gây đau nhức các khớp, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh gout. Do đó, người bệnh gout nên lựa chọn những loại đồ uống phù hợp hơn và tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, ít purine để kiểm soát bệnh hiệu quả và hạn chế nguy cơ tái phát.

Người đang sử dụng thuốc không nên uống sữa hạt

Người đang sử dụng một số loại thuốc điều trị nên thận trọng khi uống sữa hạt, vì một số thành phần trong sữa hạt có thể tương tác với thuốc, làm giảm hiệu quả hoặc gia tăng phản ứng phụ không mong muốn. 

Chẳng hạn như sữa hạt hạnh nhân có chứa vitamin K, một chất có thể làm giảm tác động của thuốc chống đông máu, gây ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Còn sữa hạt đậu nành có thể cản trở sự hấp thu của thuốc điều trị tuyến giáp, làm giảm tác động của thuốc. Do đó, nếu đang trong quá trình điều trị bằng thuốc, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi đưa sữa hạt vào chế độ ăn hằng ngày.

Trẻ em dưới 1 tuổi

Trẻ em dưới 1 tuổi cũng nằm trong danh sách những người không nên uống sữa hạt. Theo các chuyên gia, sữa hạt không được xem là nguồn dinh dưỡng đầy đủ và phù hợp cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi. Trong giai đoạn này, sữa mẹ hoặc sữa công thức vẫn là lựa chọn tối ưu để đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. 

Bên cạnh đó, hệ tiêu hóa của trẻ dưới 1 tuổi còn non nớt, chưa hoàn thiện nên rất dễ gặp phải các vấn đề như đầy bụng, rối loạn tiêu hóa khi tiếp xúc với các loại sữa hạt. Khi trẻ đã lớn hơn và hệ tiêu hóa ổn định hơn, phụ huynh có thể cân nhắc bổ sung sữa hạt vào khẩu phần ăn, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ và bắt đầu với lượng nhỏ để theo dõi phản ứng của trẻ, tránh những ảnh hưởng không mong muốn có thể xảy ra.

Trẻ em dưới 1 tuổi không nên uống sữa hạt

Người vừa mới phẫu thuật không nên uống sữa hạt

Nằm trong danh sách những người không nên uống sữa hạt, người mới phẫu thuật nên hạn chế uống sữa hạt trong giai đoạn hồi phục, vì đây là thời điểm hệ tiêu hóa thường yếu và dễ bị kích ứng. Một số loại sữa hạt có thể gây đầy bụng, khó tiêu hoặc làm rối loạn chức năng tiêu hóa, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu dinh dưỡng cần thiết cho việc lành vết thương và phục hồi sức khỏe. 

Người mới phẫu thuật nên ưu tiên các thực phẩm dễ tiêu, giàu dinh dưỡng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng sữa hạt hay bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào.

Người thiếu máu, thiếu dinh dưỡng, suy nhược cơ thể

Mặc dù sữa hạt chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe, những thành phần dinh dưỡng của sữa hạt vẫn không đa dạng và đầy đủ như các loại sữa có nguồn gốc từ động vật. Đặc biệt, với những người đang bị thiếu máu, thiếu dinh dưỡng, suy nhược cơ thể, việc chỉ uống sữa hạt là không đủ để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. 

Thay vào đó, người đang bị thiếu máu, thiếu dinh dưỡng, suy nhược cơ thể, nên kết hợp sữa hạt với chế độ ăn uống đa dạng, bao gồm các loại thực phẩm giàu đạm, sắt, vitamin B12 và các khoáng chất thiết yếu, hỗ trợ bồi bổ và phục hồi cơ thể hiệu quả hơn.

4 Lưu ý uống sữa hạt đúng cách tốt cho sức khỏe

Cùng với danh sách những người không nên uống sữa hạt, dưới đây là một số điều bạn cần lưu ý khi uống sữa hạt tốt cho sức khỏe, tránh những ảnh hưởng không mong muốn có thể xảy ra:

Không dùng sữa hạt thay thế hoàn toàn sữa động vật

Sữa hạt không thể cung cấp đầy đủ các dưỡng chất như sữa động vật, đặc biệt là các axit amin thiết yếu, vitamin B12 và canxi. Do đó, nên kết hợp sữa hạt với các nguồn dinh dưỡng khác để tránh mất cân bằng dinh dưỡng, đặc biệt là ở trẻ em và người lớn tuổi.

Không dùng sữa hạt thay thế hoàn toàn sữa động vật

Không uống sữa hạt thay thế hoàn toàn bữa sáng

Dù sữa hạt có thể giúp bổ sung năng lượng nhẹ, nhưng không đủ dưỡng chất cho một bữa ăn hoàn chỉnh. Nếu không theo chế độ ăn kiêng đặc biệt, bạn nên ăn kèm với các loại thực phẩm khác như ngũ cốc, trái cây, hoặc bánh mì để đảm bảo đủ dinh dưỡng cho ngày mới.

Tham khảo ý kiến bác sĩ khi dùng cho trẻ nhỏ

Trẻ em dưới 1 tuổi có hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện và cần một nguồn dinh dưỡng đầy đủ để phát triển. Do đó, các bậc phụ huynh nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ uống sữa hạt, chỉ nên bổ sung sữa hạt vào khẩu phần ăn khi trẻ lớn hơn và đã ăn dặm ổn định.

Không dùng sữa hạt để điều trị bệnh

Sữa hạt chỉ có khả năng hỗ trợ bổ sung dinh dưỡng và tăng cường sức khỏe, không có khả năng điều trị các bệnh lý cụ thể.

Hạn chế thêm đường khi uống sữa hạt

Sữa hạt nguyên chất thường có vị nhạt, nhưng việc cho thêm nhiều đường sẽ làm giảm lợi ích sức khỏe và tăng nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường, béo phì và tim mạch. Nếu muốn tăng vị dễ uống hơn, bạn nên chọn các chất tạo ngọt tự nhiên hoặc chỉ thêm một lượng nhỏ.

Hạn chế thêm đường khi uống sữa hạt

Ưu tiên làm sữa hạt tại nhà bằng máy chuyên dụng

Tự làm sữa hạt giúp bạn kiểm soát nguyên liệu và vệ sinh. Tuy nhiên, để tránh mất dinh dưỡng do nấu không đúng cách, bạn nên sử dụng máy làm sữa hạt chuyên dụng, vừa tiện lợi, vừa giúp giữ trọn dưỡng chất từ hạt.

Uống sữa hạt với liều lượng hợp lý, không lạm dụng

Mặc dù sữa hạt tốt cho sức khỏe, nhưng việc uống quá nhiều có thể gây ra mất cân bằng dinh dưỡng hoặc tăng nguy cơ thiếu hụt các chất mà sữa hạt không cung cấp đủ. Người lớn chỉ nên uống khoảng khoảng 200 - 250ml sữa hạt mỗi lần và không vượt quá 500ml mỗi ngày. Trẻ em hoặc người có bệnh lý nên tham khảo tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để có hướng dẫn sử dụng phù hợp.

5 Một số câu hỏi thường gặp khi uống sữa hạt

Uống sữa hạt hàng ngày có tốt không?

Bạn hoàn toàn có thể uống sữa hạt mỗi ngày. Tuy nhiên, không nên lạm dụng mà chỉ nên uống với lượng vừa phải (không vượt quá 500ml mỗi ngày). Ngoài uống sữa hạt, bạn cũng cần kết hợp với các loại thực phẩm khác, duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối, tránh tình trạng thiếu hụt dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.

Có thể uống sữa hạt mỗi ngày nhưng không nên lạm dụng

Uống sữa hạt thay bữa sáng có tốt không?

Uống sữa hạt thay cho bữa sáng không phải là lựa chọn tốt cho sức khỏe. Sau khi uống sữa, lượng đường huyết có thể tăng nhanh, tạo cảm giác no tạm thời. Tuy nhiên, thực tế lúc này dạ dày vẫn chưa được cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết. Thay vì chỉ uống sữa hạt, bạn nên kết hợp sữa hạt với các món ăn sáng như mì, nui, súp hoặc cháo để cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng và duy trì năng lượng cho các hoạt động trong ngày.

Uống sữa hạt vào thời điểm nào là tốt?

Bạn có thể uống sữa hạt vào các thời điểm như buổi sáng, buổi chiều hoặc trước khi đi ngủ. Đồng thời chú ý uống với lượng vừa phải và không uống quá sát giờ ngủ để tránh đầy bụng.

Lời kết

Sữa hạt là nguồn dinh dưỡng lành mạnh, giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa. Tuy nhiên, sữa hạt không phải là lựa chọn bổ sung dinh dưỡng phù hợp với tất cả mọi người. Những người có vấn đề về tiêu hóa, dị ứng, bệnh lý nền hoặc trẻ nhỏ, cần thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi uống sữa hạt. 

Mong rằng chia sẻ của bác sĩ Phan Thanh Dần về những người không nên uống sữa hạt, nhược điểm (tác hại) của sữa hạt, cùng những lưu ý uống sữa hạt đúng cách có thể giúp bạn tận dụng tối đa lợi ích sức khỏe mà sữa hạt mang đến, đồng thời tránh những ảnh hưởng không mong muốn có thể xảy ra khi uống sữa hạt.