Bị tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì?

Người bệnh tiểu đường cần có một chế độ ăn uống khoa học phù hợp với tình trạng bệnh lý, đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết mà không làm đường huyết tăng cao. Vì vậy bệnh tiểu đường nên ăn gì tốt nhất và cần kiêng những thực phẩm nào là vấn đề đang được quan tâm hiện nay. Trong bài viết dưới đây hãy cùng Bác sĩ Phan Thanh Dần - cố vấn sức khỏe tại Chiaki giải đáp thắc mắc này nhé. 

1 Tổng quan về bệnh tiểu đường

Trước tiên cần biết bệnh tiểu đường (hay đái tháo đường) có liên quan trực tiếp đến insulin, một loại hormone do tuyến tụy tiết ra có chức năng làm giảm đường  huyết bằng việc đưa đường từ máu vào tế bào, tạo ra năng lượng cho tế bào hoạt động. Tiểu đường là bệnh lý rối loạn chuyển hóa không đồng nhất, xảy ra khi cơ thể đề kháng với insulin hoặc không sản xuất đủ insulin khiến lượng đường trong máu tăng cao. 

Bệnh tiểu đường được phân thành 3 loại:

• Tiểu đường tuýp 1: chỉ tình trạng thiếu hụt insulin
• Tiểu đường tuýp 2: chỉ tình trạng đề kháng insulin
• Tiểu đường thai kỳ: chỉ tình trạng rối loạn chỉ số đường huyết trong thời kỳ mang thai mà không có tiền sử tiểu đường tuýp 1 hay tuýp 2 trước đó. 

Tiểu đường được xem là bệnh lý nguy hiểm, theo thời gian có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng ở nhiều cơ quan, đặc biệt là tim, mắt, mạch máu, thận và hệ thần kinh.

Người cao tuổi là đối tượng mắc đái tháo đường phổ biến nhất, chủ yếu là do chức năng của tuyến tụy đã suy giảm dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Do vậy, việc kiểm soát đường huyết đối với người bị tiểu đường nói chung và nhóm người bệnh cao tuổi là điều quan trọng, cần xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường một cách khoa học và hợp lý. 

2 Người tiểu đường cần những chất gì?

Giải đáp thắc mắc người tiểu đường nên ăn gì thì thực đơn dành cho người tiểu đường cần đảm bảo 5 nhóm chất gồm:

Thực phẩm cung cấp tinh bột

Loại bỏ hoàn toàn đường trong chế độ ăn là sai lầm mà nhiều người thường mắc phải. Bởi tinh bột đóng vai trò quan trọng để cung cấp năng lượng cho các tế bào làm việc. 

Người bệnh tiểu đường nên ăn gì cũng vẫn cần có nhóm chất bột đường trong bữa ăn nhưng cần rất hạn chế, chỉ một lượng nhất định (cỡ bằng nắm tay) trong bữa ăn. 

Đường và tinh bột tự nhiên từ các loại hạt, ngũ cốc rất tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên chỉ nên chế biến theo cách luộc, hấp, hạn chế rán hay xào nhiều dầu mỡ. Các loại củ như khoai, sắn, ngô cũng cũng cung cấp khá nhiều tinh bột nên nếu ăn những thực phẩm này thì phải giảm cơm hoặc cắt cơm hoàn toàn. 

Thực phẩm cung cấp chất đạm

Thịt nạc, thịt gia cầm lọc bỏ da và mỡ, các loại cá giàu dưỡng chất,...là nguồn đạm tốt để cung cấp năng lượng cho cơ thể khỏe mạnh. Nhưng đối với các thực phẩm tốt cho người tiểu đường này nên được chế biến đơn giản như hấp, luộc hoặc áp chảo để giảm bớt dầu mỡ. 

>>Xem thêm: Sữa tiểu đường Gluzabet bổ sung 32 vitamin và khoáng chất giúp hỗ trợ ổn định đường huyết, giảm tê bì chân tay hiệu quả

Thực phẩm cung cấp chất béo

Người bị tiểu đường nên sử dụng chất béo không bão hòa giúp làm giảm lượng cholesterol trong máu, giảm độc tố từ các axit béo tự do trong cơ thể, ngăn ngừa nguy cơ biến chứng, tổn thương tim mạch và các mô thần kinh, chống viêm, kiểm soát tình trạng nhức mỏi khớp. Chất béo cũng rất cần thiết để hòa tan các loại vitamin tan trong dầu như vitamin A, vitamin E, vitamin E, vitamin K,...

Vì vậy, khi xây dựng thực đơn cho người bị tiểu đường nên có các thực phẩm chứa chất béo không bão hòa như hạt hướng dương, hạnh nhân, óc chó, hạt điều, đậu phộng đậu nành, cá thu, cá hồi, cá trích, cá mòi,...Chế biến món ăn cho người tiểu đường nên dùng dầu đậu nành, dầu olive, dầu điều,...

Thực phẩm cung cấp chất xơ 

Chất xơ có tác dụng cân bằng đường huyết, duy trì và kiểm soát đường huyết ở mức ổn định, cải thiện các triệu chứng do bệnh tiểu đường gây ra. Các loại rau như bông cải xanh (súp lơ), rau bina, rau diếp, rau mùi, cần tây chứa rất nhiều chất xơ, cung cấp hàm lượng lớn vitamin và khoáng chất đồng thời có ít calo và tinh bột. 

Rau củ thực sự là thực phẩm cho người tiểu đường nên có mặt trong mọi bữa ăn, nhưng cũng chỉ nên luộc, hấp, trộn gỏi, salad hoặc ăn sống khi đảm bảo vệ sinh, không nên sử dụng các loại sốt quá nhiều gia vị, chất béo.   

Thực phẩm cung cấp vitamin và khoáng chất 

Bệnh nhân tiểu đường nên ăn gì? Các loại trái cây, rau củ là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào, hơn nữa còn giàu chất chống oxy hóa, ngăn chặn hoạt động và sự sản sinh của các tế bào gốc tự do trong cơ thể. Bởi vậy thức ăn cho người tiểu đường là những loại trái cây như cam, bưởi, quýt, việt quất, dâu tây, kiwi...tránh các loại trái cây có nhiều đường như nhãn, vải, xoài, mít, sầu riêng,...Khi ăn cũng không nên cho nên thêm kem, sữa. 

3 Nhu cầu dinh dưỡng của người tiểu đường 

Theo Viện dinh dưỡng quốc gia, các thành phần sinh năng lượng trong bữa ăn hàng ngày của người tiểu đường nếu đạt tỷ lệ sau sẽ rất tốt trong việc điều trị bệnh, ổn định đường huyết:

Đường bột: tỷ lệ năng lượng do đường bột (carbohydrate cung cấp) đạt 50 - 60% tổng năng lượng của khẩu phần ăn. Nên lựa chọn các loại thực phẩm có lượng đường thấp, giàu chất xơ và ít calo như gạo lứt, ngũ cốc nguyên cám, khoai lang, các loại hạt, ngũ cốc,... 

Chất đạm: lượng protein đạt 1 - 1.2g/kg/ngày, tương đương khoảng 15 - 20% năng lượng khẩu phần.

Chất béo: tỷ lệ chất béo nên là 25% tổng năng lượng của khẩu phần, không nên vượt quá 30%, đồng thời nên sử dụng chất béo lành mạnh, tránh các axit béo bão hòa sẽ giúp ổn định đường huyết, ngăn ngừa xơ vữa động mạch. 

4 Bệnh tiểu đường nên ăn gì tốt nhất?

1. Bông cải xanh 

Bị tiểu đường ăn gì tốt cho sức khỏe? Gọi tên đầu tiên trong danh sách món ăn dành cho người tiểu đường là bông cải xanh. Trong 92g bông cải xanh nấu chín chỉ chứa 27 calo, 3g tinh bột nhưng lại chứa lượng lớn magie, sắt, chất chống oxy hóa lutein và zeaxanthin cùng vitamin C hỗ trợ hấp thu sắt tối ưu và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Nghiên cứu cho thấy ăn bông cải xanh làm hạ nồng độ insulin và bảo vệ tế bào khỏi sự sản sinh gốc tự do có hại trong quá trình trao đổi chất. 

2. Trứng 

Trong thực đơn người tiểu đường nên có trứng, bởi thành phần của trứng chỉ chứa 0.5g carbohydrate cung cấp năng lượng cho cơ thể nhưng không làm tăng đường huyết. Ăn trứng còn có tác dụng cải thiện độ nhạy insulin,  chống viêm, tăng lượng cholesterol tốt và giảm lượng cholesterol xấu, hỗ trợ tim mạch rất tốt. Tuy nhiên chỉ nên ăn khoảng 3 quả/tuần. 

3. Quế

Quế là thực phẩm có khả năng kiểm soát đường huyết, giảm lượng triglycerid và cholesterol ở người bệnh đái tháo đường và cũng tăng độ nhạy của insulin để đưa đường vào các tế bào đi nuôi cơ thể, hạ thấp lượng đường trong máu. 

Bên cạnh những đồ ăn dành cho người tiểu đường thì các chuyên gia khuyên rằng bạn nên kết hợp sử dụng thực phẩm chức năng hỗ trợ tiểu đường, giúp ổn định đường huyết và làm giảm nhẹ các triệu chứng bệnh. 

Một số thực phẩm chức năng hỗ trợ tiểu đường tốt nhất hiện nay:

Viên uống Diabetes health pack Nature Made cho người tiểu đường

647.000^đ 738.000^đ

23

Mua ngayCho vào giỏ

[Tặng voucher 20k] Viên hỗ trợ đường huyết Advanced Glucose Support Olympian Labs

484.000^đ 610.000^đ

5

Mua ngayCho vào giỏ

4. Hạt chia

Trong các thực phẩm dành cho người tiểu đường không thể không nhắc đến hạt chia, một loại hạt “nhỏ mà có võ”. Hạt chia chứa hàm lượng lớn chất xơ, chất chống oxy hóa, axit béo omega 3 hỗ trợ giảm nhẹ các triệu chứng bệnh. Lượng chất xơ hòa tan có trong hạt chia khiến bạn cảm thấy no lâu, từ đó giảm lượng thực phẩm dung nạp vào cơ thể, như vậy tất yếu sẽ hạ thấp nồng độ đường trong máu đồng thời kiểm soát cân nặng hiệu quả.

5. Các loại quả hạch

Quả hạch là đồ ăn cho người tiểu đường vừa thơm ngon lại tốt cho sức khỏe nên rất được yêu thích. Chúng có chứa một lượng lớn chất xơ và rất ít tinh bột giúp kiểm soát bệnh tiểu đường hữu hiệu. Thường xuyên ăn các loại quả hạch như óc chó, hạt dẻ, hạnh nhân, macca, hồ đào,...sẽ ổn định lượng insulin trong cơ thể, cải thiện sức khỏe thể chất. 

6. Sữa chua ít đường/không đường

Dành cho những ai thắc mắc bệnh tiểu đường ăn gì thì sữa chua ít được hoặc không đường là thực phẩm được các chuyên gia khuyên dùng. Sữa chua cung cấp lợi khuẩn probiotics tốt cho đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa cùng vitamin A, D, B, canxi,..cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nghiên cứu đã chứng minh sữa chua có lợi ích kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

7. Dầu olive nguyên chất

Dầu olive có chứa axit oleic là chất béo không bão hòa đơn có tác dụng cải thiện mức triglyceride và cholesterol tốt cho người bệnh tiểu đường. Ngoài ra, chất chống oxy hóa polyphenol có trong thực phẩm này cũng giúp giảm viêm, bảo vệ tế bào mạch máu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên bạn cần lưu ý mua loại dầu oliu nguyên chất sẽ chứa nhiều thành phần tốt cho sức khỏe hơn. 

8. Các loại rau lá xanh 

Trong danh sách thức ăn dành cho người tiểu đường luôn cần có các loại rau lá xanh như rau diếp, cần tây, rau bina, cải xoăn, cải bó xôi,...Chúng đều là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất đa dạng, đặc biệt là vitamin C mà lại rất ít calo và tinh bột, hạn chế làm tăng đường huyết. Hơn nữa, chất chống oxy có trong các loại rau lá xanh cũng ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường như đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng. 

9. Nghệ

Nghệ là gia vị quen thuộc thường dùng để tạo màu sắc bắt mắt trong món ăn cho người tiểu đường. Thế nhưng ít ai biết rằng nghệ còn mang đến nhiều công dụng hơn thế. Thành phần chính của nghệ là curcumin, một hoạt chất chống viêm, giảm đường huyết và hạn chế nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch. 

10. Tỏi 

Tỏi có chứa lượng lớn allicin được coi là một chất kháng sinh tự nhiên ngăn chặn sự biến đổi của tế bào, giảm viêm, giảm lượng đường và cholesterol xấu. Nghiên cứu cho thấy những người dùng tỏi đen trong 12 tuần thì chỉ số huyết áp đã giảm đi trung bình 10 đơn vị.

11. Hạt lanh

Hạt lanh là đáp án cho câu hỏi “người bệnh tiểu đường nên ăn gì”. Hạt lanh cung cấp chất xơ hòa tan tăng cường sức khỏe đường ruột, cải thiện độ nhạy insulin. hỗ trợ kiểm soát đường huyết cực hiệu quả. Hơn nữa còn giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ngăn ngừa biến chứng đột quỵ,..

12. Các loại cá béo

Các loại cá béo như cá hồi, cá trích, cá thu, cá ngừ, cá mòi,...đều là những thực phẩm tốt cho người tiểu đường. Chúng là nguồn cung cấp axit béo dồi dào, bao gồm omega 3 6 9, chứa DHA, EPA, ALA,...giúp bảo vệ tế bào mạch máu, giảm viêm, cải thiện chức năng mạch máu. Từ đó hạn chế nguy cơ đau tim và đột quỵ thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường. 

13. Giấm táo

Giấm táo là nước ép táo lên men trong trong thời gian và nhiệt độ quy định. Nếu chưa biết tiểu đường nên ăn gì thì hãy thường xuyên sử dụng giấm táo trong các bữa ăn của bạn. Giấm táo có tác dụng cải thiện độ nhạy insulin, làm chậm tốc độ hấp thụ đường vào máu.
Bên cạnh đó, các hoạt chất trong giấm táo cũng giảm đi 20% tác động của lượng tinh bột đường trong bữa ăn, kiểm soát đường huyết không bị tăng vượt ngưỡng. Kết quả từ một nghiên cứu cho thấy những người bệnh tiểu đường sau một thời gian sử dụng giấm táo đã giảm được 6% tốc độ tăng đường huyết. Tuy nhiên, không sử dụng giấm táo với những người bệnh tiểu đường đang gặp các vấn đề về dạ dày.

14. Dâu tây

Trong những món ăn dành cho người tiểu đường thì dâu tây rất được yêu thích bởi có vị chua ngọt thơm ngon lại giàu chất chống oxy hóa anthocyanin. Chất này có khả năng điều chỉnh đường huyết và làm giảm lượng cholesterol sau mỗi bữa ăn, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Hơn nữa, chỉ 150g dâu tây đã cung cấp đủ lượng vitamin C cần thiết mỗi ngày, tăng cường sức đề kháng, bảo vệ cơ thể khỏe mạnh, hạn chế các bệnh về nhiễm trùng, nhiễm khuẩn.

15. Các loại bí 

Bí đỏ, bí ngô, bí ngòi, bí đao,...chứa nhiều chất chống oxy hóa có lợi, ngăn chặn hoạt động của tế bào gốc tự do gây hại. Đồng thời, hàm lượng lutein và zeaxanthin giúp ngăn ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường như đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng. Bổ sung món ăn cho người tiểu đường từ các loại bí sẽ cân bằng lượng đường, duy trì chỉ số đường huyết ổn định. 

5 Bệnh tiểu đường nên kiêng gì?

Song song với câu hỏi tiểu đường nên ăn gì thì những thực phẩm nên kiêng cũng là điều mọi người cần biết để tránh tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn. 

Gạo trắng: chứa lượng lớn tinh bột khiến lượng đường trong máu tăng nhanh đột biến. 

Mứt, trái cây sấy khô: lượng nước và khoáng chất tự nhiên bị mất đi nhưng lại tích tụ đường khiến đường huyết tăng cao. 

Đồ ăn nhanh: chứa nhiều chất bảo quản, chất béo bão hòa làm tăng lượng cholesterol xấu đồng thời làm giảm chức năng của tuyến tụy, không sản xuất đủ insulin kiểm soát đường huyết. 

Đồ ăn nhiều chất béo, dầu mỡ: bơ thực vật, đồ rán/chiên xào, phô mai, sữa nguyên kem, mỡ động vật, dầu dừa, bơ cacao,...khiến đường huyết tăng nhanh và còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

Đồ ngọt, nước ngọt, bia rượu: trong danh sách thức ăn cho người tiểu đường cần tuyệt đối tránh đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt, nước tăng lực, bia rượu...không chỉ làm tăng đường huyết mà còn gây kháng insulin. 

Trái cây nhiều đường: mít, xoài, na, nhãn, vải, sầu riêng,...chứa lượng đường lớn làm tăng mức đường huyết. 

6 5 sai lầm thường gặp trong chế độ ăn cho người tiểu đường 

Hiểu sai về đường: đường không chỉ có ở các thực phẩm có đồ ngọt mà còn tồn tại ở nhiều dạng, có trong nhiều loại thực phẩm khác như cơm, bánh mì, ngũ cốc, khoai tây, củ cải, snack, bún, phở, miến,..Vì vậy với thực đơn cho người bệnh tiểu đường luôn cần kiểm soát các loại thực phẩm nạp vào cơ thể. 

Loại bỏ hoàn toàn tinh bột: tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng cho tế bào trong cơ thể hoạt động. Vì vậy trong bữa ăn cho người tiểu đường chỉ nên cắt giảm tinh bột, không nên kiêng tuyệt đối tinh bột trong chế độ ăn. Kiêng tuyệt đối chất béo: chất béo có vai trò dự trữ và cung cấp năng lượng, đồng thời giúp cơ thể hấp thụ một số loại vitamin tan trong dầu. Do đó, bệnh nhân đái tháo đường không nên kiêng chất béo mà nên chuyển từ chất béo bão hòa sang chất béo không bão hòa, là chất béo lành mạnh chiết xuất từ thực vật. 

Ăn nhiều thịt đỏ: mặc dù thịt đỏ là nguồn cung cấp chất đạm, tạo năng lượng cho cơ thể nhưng không phải cứ ăn nhiều là tốt, ngược lại còn gây tăng cholesterol và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

7 Nguyên tắc ăn uống khoa học với người bệnh tiểu đường

Người tiểu đường ăn gì và không nên ăn gì cần tuân theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ. Ngoài ra người bệnh cần nắm rõ các nguyên tắc ăn uống để tránh tăng đường huyết, giảm nhẹ triệu chứng bệnh và ngăn ngừa biến chứng đái tháo đường:

• Ăn đủ bữa, ăn đúng giờ, phải ăn sáng bởi bữa sáng là bữa quan trọng nhất, góp phần duy trì đường huyết ổn định trong suốt cả ngày, không nên để tình trạng quá no hoặc quá đói.
• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, chia nhỏ khẩu phần ăn sẽ tránh tình trạng đường huyết tăng đột ngột
• Không nên thay đổi cơ cấu và khối lượng bữa ăn quá nhanh hay quá nhiều.
• Không nằm/ngồi một chỗ sau khi ăn, nên vận động nhẹ nhàng giúp quá trình tiêu hóa tốt hơn, tránh đau dạ dày đồng thời cũng hỗ trợ cải thiện bệnh tiểu đường

Như vậy, bài viết trên đây đã giúp bạn hiểu rõ bệnh tiểu đường nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh lý ổn định, giảm nguy cơ xảy ra biến chứng nguy hiểm. Hy vọng bạn đã có được những thông tin hữu ích và hãy tiếp tục theo dõi Chiaki.vn để cập nhật những kiến thức mới nhất về chăm sóc sức khỏe nhé!